انواع جهاد فی سبیل الله
به قلم: عبدالملک اربابی مکرانی
امروزه که کفار سکولار جهانی و حکومتها و احزاب سکولار منطقه ای و بومی تشکیل جبهه ای داده و بر مسلمین یورش آورده اند بر مسلمین لازم است که بدانند نوعیت جهاد آنها با این اشغالگران خارجی و بومی چیست؟
جهاد بر دو نوع است؛ اقدامی و دفاعی، هنگامی که مسلمانان در ممالک خود تحت امر یک یا چند حاکم اسلامی در امنیت کامل قرار دارند و هیچ دشمنی بالفعل بر آنها حمله ور نشده است اما در همسایگی آنها دشمنانی وجود دارند که حاضر به مفاهمت و صلح و سازش با مسلمین نیستند، و دارای شوکت و قدرت بازدارنده ای هستند که راه دعوت را مسدود نموده است و هر لحظه ممکن است این دشمن بر مسلمین حمله نماید؛ در این صورت سالانه یک یا دو بار ارتش اسلامی بر آنها حمله می کند؛ به این نوع جهاد، جهاد اقدامی می گویند.
اما اگر کفار آغازگر جنگ باشند و آنها به بلاد اسلامی حمله نمایند و مسلمین دفاع کننده باشند به این نوع جهاد، جهاد دفاعی می گویند.
در عموم حالات جهاد فرض است؛ گاهی فرض عین و گاهی فرض کفایه . به این معنی که در فرض کفایه ضروری نیست تمام مسلمین در آن شرکت کنند بلکه مشارکت تنها تعدادی از مسلمین که قدرت دفع دشمن را داشته باشند، عموم مسلمین را از آن بریء الذمه می نماید؛ اما در شرایطی مخصوص فرض عین قرار می گیرد و بر تک تک مسلمین یک منطقه یا مناطق مختلف لازم می شود به جهاد بپردازند.
تعدادی از تفاوت های احکام جهاد اقدامی و جهاد دفاعی:
۱- عموما جهاد اقدامی وظیفه حاکم مسلمین و ارتش اسلامی است؛ شهروندان یک مملکت بدون اجازه حاکم و صلاح دید او نمی توانند به جهاد بپردازند. اما در جهاد دفاعی هر گاه دشمن به مرزهای یک کشور اسلامی نزدیک شود و جهت حمله در آنجا مستقر گردد، اگر کشور دارای حاکم اسلامی است، ابتدا بر حاکم و ارتش اسلامی فرض عین می شود که قیام نمایند؛ اگر توان قیام نداشتند یا قیام ننمودند بر عموم مسلمین آن کشور فرض عین می شود که برای جهاد قیام نمایند؛ اگر آنها نیز قیام نکردند یا نتوانستند دشمن را از مرزهای کشور دفع کنند، به شکل دایره بر سرزمینهای همسایه فرض عین می شود؛ هر یک از کشورهای همسایه که شانه خالی کند یا ناتوان باشد، در نتیجه دایره فرضیت به سرزمینهای دیگر نیز منتقل می شود تا اینکه بر تمام مسلمین دنیا فرض عین می گردد.
در هر حال، مومنین باید دارای یک دارالاسلام و یک کشور و یک حاکم و یک پرچم باشند؛ در جهاد اقدامی وجود و اذن امام و حاکم اسلامی یکی از شروط جهاد می باشد اما در جهاد دفاعی چنانچه یک امام وجود نداشته باشد و مومنین تحت یک پرچم قرار نگیرند باید یک جبهه ی متحد تشکیل دهند و چنانچه به این درجه از رشد منهجی هم نرسیده باشند در بدترین حالت باید هر یک همسو با هم بر علیه دشمن مشترک وارد جهاد شوند هر چند دارای چندین امیر باشند.این امیرهای جهادی متفاوت جهت نظم و اتحاد برای این مسلیمن نابالغ و جاهل به منهج اهل سنت و اهل جماعت کفایت می کند.
۲- در جهاد اقدامی قدرت و استطاعت ارتش اسلامی یکی از شرایط وجوب و حتی جواز جهاد است؛ اگر حاکم اسلامی مطمئن بود یا ظن غالب داشت که بر ارتش دشمن غلبه خواهد یافت، جهاد بر او فرض می شود؛ و اگر نه باید به فکر اعداد و جمع آوری تسلیحات و نفرات بیشتر باشد و جهاد را به آینده موکول نماید. اما در جهاد دفاعی ضروری نیست که مجاهدان اطمینان کامل یا ظن غالب داشته باشند که بر دشمن پیروز می شوند بلکه هر فرد هر اندازه توان دارد باید علیه کفار بکار گیرد؛ اگر شخصی یک تیر دارد باید آنرا به سوی دشمن شلیک کند؛ اگر دستش به سنگی می رسد باید آنرا به سوی دشمن پرتاب نماید؛ اگر توان مالی دارد باید خرج نماید؛ اگر قدرتی بغیر از زبان ندارد باید آنرا علیه دشمن استفاده کند؛ اگر فقط توان دعا نمودن دارد بایستی علیه دشمن مشغول دعا گردد؛ بنابراین برخلاف جهاد اقدامی، در جهاد دفاعی وجود استطاعت و قدرت قیام کلاسیک و دسته جمعی جزو شروط جهاد نیست بلکه هر کس هر اندازه توان داشت خرج نمودن آن علیه دشمن فرض عین خواهد بود.
