آیا شیعیان در نقل آرائی که به نظر ما اشتباه است معذورند؟
کاتب: مولوی سید محمد رخشانی بادینی
کتاب «مِنهاجُ الکرامة فی مَعرفة الإمامَة» اثر ابو منصو، جمال الدین حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلّی مشهور به علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) است که در آن با آوردن براهین عقلی و دلایل نقلی فراوان، به اثبات حقانیت مذهب شیعه و امامت علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) و فرزندانش پرداخته است.
شیخ الاسلام ابن تیمیه نیز کتاب «منهاج السّنة النبويّة فى نقض الشيعة القدرية» را در ردّ این کتاب ابن مطهر حلی نوشت، اما نکته ی جالب این است که شیخ الاسلام ابن تیمیه در مواضعی از منهاج السنة، شیخِ امامیه یعنی حلّی را در نقل‌هایی که به نظرابن تیمیه غلط است معذور به تقلید می‌داند.
این نکته ی مهمی در مورد تمام آثار مذاهب اسلامی است و چنانچه در این باب تشدد کنیم، باید تمام کتاب‌های علم مذاهب اسلامی را در صندوقی بیندازیم و قفل کنیم!
نکته ی دیگر اینکه، گاه پییروان یک مذهب در نقل از خودشان و مخالفینشان بسیار اشتباه کرده‌اند و این امور نیازی به تشدد و شلوغی ندارد!
بلکه از این بیشتر، ابن حجر هیتمی (974 ه‍ــ) در الفتاوی الحدیثیة (صص/81-80) نقل کرده که یکی از اهل کلام، قاضی عیاض (544 ه‍ــ) را در علم اصول دین تضعیف کرده است، زیرا فکر می‌کرده که قاضی عیاض عقیده‌ی علو و فوقیت الله را به بعضی از متکلمین اشعری نسبت داده است!
یا دیده می شود که ابن بزیزه (662 ه‍ــ) که از کبار علمای اشاعره است در شرح ارشاد جوینی (ص/225) نوشته است: «ومذهب المحدثين أنه في كل مكان، ذهب إليه البخاري وغيره من المتقدمين والمتأخرين!»، یعنی: مذهب محدثین این است که الله در همه‌جا هست، بخاری و غیر ایشان از متقدمین و متأخرین قائل به چنین چیزی هستند!
شکی نیست که مذهب محدثین و امام بخاری غیر از این است، اما کسی در علامه ابن بزیزه هم طعنه می‌زند و ایشان را به تدلیس و بهتان متهم می‌کند؟ یا می‌گویند که اشتباه کرده است و چنین نبوده که دروغ بگوید؟! اشتباه در نقل اقوال مذاهب بسیار رخ می‌دهد و لزوماً به سبب دروغگویی و تدلیس نیست.
پس، در برخورد با آراء مذاهب مختلف اسلامی حنفی، زیدی، جعفری، مالکی، شافعی، حنبلی و آثار مختلف علمای اسلامی، و با سعه ی صدر برخورد کنیم و چنانچه عذرمعتبر شرعی برای علماء و پیروان مذهب خود قائل هستیم برای علماء و پیروان سایر مذاهب اسلامی هم قائل شویم.