صوفیه و تصوف به زبان ساده
به قلم: نذیر احمد بارکزایى
تصوّف فرقه ای بود که در دنیای اسلام در قرن سوم هجری ظهور پیدا کرد و منتشر شد. جریان تصوّف در ابتدا به صورت گرایش ها و تمایلات فردی ای بود که به علت فراخی نعمت برای انسان به سوی زهد و پارسایی و افراط در عبادت فرا می خواند، بعدها این گرایش ها و تمایلات پیشرفت و تکامل یافت تا اینکه به روش ها و شیوه هایی مهم و معروف به نام صوفیه تبدیل شد.
شیوه و منهج تصوّف بدین گونه بود که برای رسیدن به معرفت و شناخت الله متعال به روشی غیر از قرآن و سنت پیامبر ﷺ عمل می نمود تا بدانجا که از مسیر و چهارچوب اصلی خود خارج شد و روش و منهج آنهـا با فلسفه ها و افکار شرک آمیز هندی، فارسی و یونانی در هم آمیخت.
نکته قابل ذکر این است که تفاوتهای اساسی بین دو مفهوم زهد و تصوّف وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از : زهد چیزی است که بدان امر شده است حال آنکه تصوّف فاصله گرفتن و دوری از منهج و شیوه ی حق است، همان شیوه و منهجـی که اهل سنت و جماعت بر آن هستند.
برخی از جماعت صوفیه بر اساس فقه یکی از مذاهب اسلامی عمل می کنند و یکی از پیروان آن مذهب محسوب می شوند اما عده ی زیادی از آنها دچار بدعتهای کفرآمیزی گشته اند،جماعتی اندک از صوفیان نیز هستند که گمراه گشته و به بی راهه رفته اند، ولی از شرک و کفر مصون مانده اند و در واقع آنها مرتكب بدعت هایی گشته اند که به حد شرک نرسیده است.
برخی از گفته ها و سخنان علمای تصوف:بایزید بسطامی می گوید : « سبحانــي ما أعظم شأنـي : پاک و منزه مـنـم و چه بلند مرتبه جایگاهی است من دارم»[1]
ابن عربی می گوید : « فيحمدني و أحمده و يعبدنـي و أعبــده : او من را ستایش کرده و من او را ستایش میکنم و او مرا پرستش کرده و من هم او را پرستش می نمایم»[2]
امام شافعی رحمه الله در مورد آن دسته از صوفی هایی که از منهج صحیح اسلامی منحرف شده اند می گوید :
- اگر کسی در اوّل روز صوفی شود، هنوز ظهر آن روز نرسیده که وی احمق و نادان گشته است (تلبیس ابلیس)
- همچنین می گوید: هرکس چهل روز با یکی از صوفیان بنشیند و ملازم او باشد، هرگز عقلش به او باز نمی گردد.
- همچنین می فرماید : شهر بغداد را ترک نمودم و چیزی را آنجا یافتم، زنادقه (صوفیان) چیزی را در آنجا اختراع کرده بودند و آن را تغبیر (سماع) نامیده بودند و بوسیله آن مـــردم را از قرآن باز می داشتند.
[1] مصرع التصوف، ص ٢٦٠
[2] هذه هي الصوفية، ص ٤٠